قبل از ورود به شرایط رفع تعهد ارزی بهتر است کمی راجع به رفع تعهد ارزی اطلاعاتی  کسب کنیم تا راحت تر آن را درک کنیم. با توجه با آغاز تحریم های بین المللی در سال های اخیر ، دولت برای برطرف کردن این مشکل یک سری راهکار  اندیشیده است مثل صادرات بدون دریافت مالیات و ارزش افزوده برای تجار و تولیدکنندگان و …. و در مقابل از تجار خواسته است تا تمام درآمد حاصل از فروش کالای خود را به داخل کشور باز گردانند ودر این حین متاسفانه برخی از تجار از انجام این کار خودداری کرده اند ، در نتیجه در سال ۱۳۹۷ بانک مرکزی با اجرای قانونی با عنوان نحوه بازگشت ارز حاصل از فروش کالا به داخل کشور یا همان ( رفع تعهد ارزی ) اقدام کرده است ، که تجار با انجام به موقع آن در زمان خودش از مشوق ها و معافیت های مربوط برخوردار می شوند .

روش های برگشت ارز حاصل از صادرات در سال ۱۴۰۱

۱) فروش ارز به صورت حواله در سامانه نیما به بانک مرکزی ، موسسه اعتباری و یا صرافی
۲) واردات کالا در مقابل صادرات خود
۳) واگذاری ارز حاصل از صادرات به دیگران ( غیر ) جهت واردات کالا
۴) تهاتر کالا به کالا
۵) فروش ارز به صورت اسکناس به بانک مرکزی، موسسه اعتباری و یا صرافی
۶) باز پرداخت تسهیلات ارزی اعطایی ( اعم از اصل ، سود وجه التزامی و… ) از محل منابع بانک ها، صندوق توسعه ملی ، حساب ذخیره ارزی و …..
۷) تادیه بدهی ( دیون ) ارزی ( اعم از اصل و فرع ) مرتبط با اعتبارات ، بروات اسنادی  وارداتی یا ضمانت نامه های ارزی صادره پرداخت شده توسط موسسه اعتباری مطابق ضوابط ارزی بانک مرکزی

مواد مشمول معافیت از ایفای تعهدات صادراتی در سال ۱۴۰۱

۱) صادرات کالا به مقصد عتبات عالیات
۲) انتقال کالا به مناطق آزاد تجاری
۳) صادرات خون آب
۴) صادرات ماشین آلات
۵) هزینه های مرتبط با بازاریابی و فروش

۱) صادرات کالا به مقصد عتبات عالیات جهت مصرف و نوسازی و تعمیرات اماکن متبرکه با اخذ تاییدیه از ستاد عتبات عالیات و کارگروه
۲) انتقال کالا از سرزمین اصلی به مناطق آزاد تجاری – صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی به منظور مصرف درآن منطق با تایید سازمان مناطق
۳) صادرات خون آب ( پلاسمای ) انسانی به منظور واردات مشتقات مربوط برای مصارف داخلی با تایید وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی ( سازمان غذا و دارو )
۴) ماشین آلات و تجهیزاتی که به منظور استفاده در طرح ( پروژه ) های صادرات خدمات فنی و مهندسی به صورت قرارداد مهندسی ، تامین تجهیزات ، اجرا ( ای پی سی اف ) با انواع قراردادهای ساخت و بهره برداری صورت می پذیرد
۵) هزینه های مرتبط با اتلاف بازاریابی و فروش و سرمایه گذاری در سایر کشور ها با تایید وزارت صنعت ، معدن و تجارت ( سازمان توسعه تجارت ایران )

مدت زمان مجاز برای رفع تعهد ارزی

صادر کننده مکلف است حداکثر ظرف ۴ ماه از تاریخ صدور پروانه گمرکی نسبت به برگشت ارز حاصل از صادرات اقدام کند ، افزایش یا کاهش مهلت مزبور متناسب با نوع ، مقصد کالا ، رتبه و اعتبار صادر کننده و نیز زمان دریافت ارز براساس الگوی فروش صادر کننده به خریدار خارجی ، رتبه اعتبار صادر کننده و … براساس  جدول تنظیمی توسط وزارت صنعت معدن و تجارت و تایید کارگروه می باشد ، قابل  ذکر است که حداکثر زمان تمدید مهلت رفع تعهد ارزی در موارد خاص ، ( حداکثر به مدت سه ماه ) به شرطی که کل مهلت برگشت ارز از مهلت مقرر در قانون تجاوز ننماید و به تشخیص کارگروه امکان پذیر می باشد .

چگونگی رفع تعهد ارزی

در حال حاضر بهترین روش از ۷ موردی که به آن اشاره کردیم استفاده از صرافی ها برای نقل و انتقالات مالی در خارج از کشور است بدین صورت که پس از نشست پول مشتری در حساب کارگزاری صرافی در خارج از کشور ، صرافی ایران وارد سامانه نیما شده و شماره کوتاژ را وارد می کند و تیک تعهد ارزی را می زند ، و در نهایت شما وظایف خود را نسبت به دولت ادا کرده اید .

مشکلات عدم رفع تعهد ارزی

اما در صورتی که در زمان مشخص شده ای که دولت تعیین کرده است به رفع تعهد ارزی نپردازیم چه مشکلات ممکن است برای صادر کننده و تجار متخلف به وجود می آید ، تصمیم گیری در مورد اعمال ابزار های تنبیهی حداکثر ۱۵ روزکاری پس از ارائه فهرست صادرکنندگان با تعهدات سر رسید شده ، توسط کارگروه در چهار چوب قوانین و مقررات اعمال می شود .

عواقب مسئولیت پذیر نبودن تجار متخلف

۱) معرفی به سازمان امور مالیاتی
۲) غیر فعال شدن کارت بازرگانی
۳) عدم همکاری شرکت های حمل ونقل
۴) عدم همکاری گمرک
۱) معرفی به سازمان امور مالیاتی از طریق بانک مرکزی و لغو تمامی معافیت های مالیاتی اعم از مالیات عملکرد و مالیات ارزش افزوده کالا ها و….
۲) غیرفعال شدن یا جلوگیری از فعالیت کارت بازرگانی برای تجاری که هم واردات دارند وهم صادرات ، در بحث واردات به مشکلات زیادی برخواهند خورد .
۳) عدم همکاری شرکت های حمل ونقل و ممانعت از صدور بارنامه توسط شرکت های حمل و نقل داخلی
۴) عدم همکاری تمامی گمرکات کشور برای صادرات و واردات های بعدی تجار متخلف

انواع ارز برای رفع تعهد ارزی

۱) ارز دولتی
۲) ارز بانکی یا همان ارز جهانگیری ۴۲۰۰ تومانی که دیگر قانون آن برداشته شده است
۳) ارز صرافی یا بازار آزاد
نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه کنید این است که حتما با صرافی کار کنید که تجار دیگر با آن کارکردند و به عبارتی ( تبلیغات دهان به دهان ) شده باشد زیرا صرافی هایی بودند که با توجه به این که زیر نظر بانک مرکزی بودند از مردم کلاه برداری کرده اند و هنوز که هنوز است مردم نتوانستند پول خود را پس بگیرند .

سامانه نیما چیست ؟

به دلیل تحریم های بین المللی و کمبود شدید ارز در داخل کشور و برگشت ارز حاصل از صادرات زیر نظر بانک مرکزی و برای کنترل ارز ، سامانه نیما ایجاد شده است تا راهکاری برای مدیریت کردن دلار های حاصل از فروش کالای تجار در خارج از کشور و ورود دلار ها به داخل کشور باشد ، در سامانه نیما، ارز نیمایی براساس عرضه و تقاضا شکل میگیرد بدین صورت که تجار و صادر کنندگان ارز حاصل از فروش کالاها و خدمات خود را در این سامانه عرضه می کنند و وارد کنندگان برای برطرف کردن نیاز خود به دلار به این سامانه مراجعه می کنند و در خواست خود را مثلا ۱۰۰ هزار دلار به صادر کننده می دهند و ارز مورد نیاز خود را خرید می کنند .

نکات مهم هنگام استفاده از سامانه نیما

۱) قیمت دلار در سامانه نیما تقریبا ۱۰۰۰ تومان ارزان تر از نرخ ارز بازار است
۲) زمانی که عرضه نیمایی کم باشد قیمت ارز نیمایی بالا می رود و زمانی که عرضه ارز نیمایی بالا باشد قیمت ارز نیمایی کاهش می یابد .

ملاک ارزش کالا برای گمرک

قیمت گذاری روی تمامی محصولات براساس Hscode  کالا ها توسط گمرک برای تعیین میزان تعهد ارزی انجام می گیرد در این حین برخی تجار برای اینکه رفع تعهد ارزی کمتری داشته باشند میزان اظهار را کمتر به گمرک اعلام می کنند .
۲ سوال بسیار اساسی برای تجار به وجود می آید که در زیر به آن ها اشاره کرده ایم

۱) اگر قیمت فروش کالا بیشتر از میزان اظهار به گمرک بود باید چه کنیم ؟

مشکلی پیش نمی آید فقط به میزان ارزش گذاری گمرک باید رفع تعهد ارزی را انجام بدهید و اضافه برآن مشمول تعهد ارزی نیست .

۲) اگر قیمت فروش کالا کمتر از میزان اظهار به گمرک باشد باید چه کنیم ؟

در برخی موارد ارزش گذاری بر روی کالا ها توسط گمرک به اشتباه قیمت گذاری می شود و به اصطلاح قیمت به روز نیست برای برطرف کردن این مشکل می توانید فاکتور خرید و این که چه موارد اولیه ای برای ساخت آن استفاده شده با خود به دفتر مقررات صادرات و واردات ببرید و در صورتی که آن کالا روتین صادراتی باشد به اتحادیه آن کالا مراجعه کرده و مشکل قیمت گذاری را حل کنید ( معمولا این چنین مشکلاتی بر سر قیمت گذاری کالا بسیار کم پیش می آید )
– معمولا گمرک حداقل ارزش کالا را قیمت گذاری می کند .

جمع بندی

با توجه به توضیحات ارائه شده، صادر کنندگان و تجار بهتر است تا در زمان تعیین شده به انجام رفع تعهد ارزی خود بپردازند تا از عواقب تنبیهی که برای تجار متخلف در نظر گرفته شده است که باعث ایجاد اختلال ها و مشکلات عدیده زیادی برای معاملات تجاری بعدی می شود جلوگیری گردد.

مقاله های زیر در ادامه مطالعات راه صادرات به شما کمک می کنند

۱) نقش صندوق ضمانت صادرات در آموزش تجارت بین المللی 
۲) علت اهمیت صادرات
۳) صادرات کاشی به آفریقا