بیش از یک قرن است که اقتصاد ایران ، به لحاظ ساختاری اقتصادی وابسته به نفت است با وجود تلاش های رایزنان در دو دهه گذشته ، سیاستمداران ایران با چشم داشت به درآمدهای نفتی برای اداره ایران هیچگاه حاضر نشدند که از این منابع چشم پوشی کنند عدم وابستگی اقتصاد به یك یا دو منبع درآمدی مانند صادرات نفت و گاز ، شرط بسیار ضروری در استمرار مقاومت است . این راهبرد خود به معنی تقویت درآمدهای دولت با منشأ داخلی است.
ايران به صورت سنتی به يک سری بازارهای خاص توجه دارد حال آنکه به لحاظ راهبردی و نيز به منظور توسعه سطح مبادلات نياز است در بازارها تنوع ايجاد کند. شناسايی و تنوع بخشی به مبادی واردات و كاهش وابستگي به كشورهاي محدود يكي از راههاي موفقيت اقتصاد ایران است. هم اکنون ضرورت گسترش تجارت با آفریقا یکی از مهمترین مباحث اقتصادی کشور است ، بازار آفریقا و تجارت با آفریقا می‌تواند برای اقتصاد ایران یک اولویت به شماررود .
آنچه در این مقاله مورد بررسی قرار خواهد گرفت
1) ظرفیت های قاره آفریقا
2) اقتصاد قاره آفریقا
3) رشد سریع تر اقتصاد قاره آفریقا نسبت به سایر قاره ها
4) موقعیت ویژه ایران در قاره آفریقا
5) نقش روابط با قاره آفریقا در اقتصاد ایران
6) راهکار های توسعه روابط اقتصادی با قاره آفریقا
7) صادرات کاشی و سرامیک ایران به کشور های آفریقا
1) ظرفیت های قاره آفریقا
قاره آفريقا به عنوان دومين قاره پهناور جهان و وجود فرصتهای بکر و بالقوه سرمايه گذاری، ظرفيت های اقتصادی گسترده ای دارد ازجمله معادن غنی ، ظرفيت های گسترده کشاورزی ، آب و نيروی کار کافی و ارزان است .
همچنين اين قاره سهم بزرگی در بازارهای جهانی نفت ، گاز ، قهوه ، کاکائو ، چوب و دیگر ثروتهای طبیعی دارد.
ﻃﯽ ده ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ رﺷﺪ ﺗﺠﺎرت در آﻓﺮﯾﻘﺎ ﭼﺸﻢﮔﯿﺮ ﺑﻮده و ﺻﺎدرات ﮐﺸﻮرهای اﯾﻦ ﻗﺎره با 300 درﺻﺪ رﺷﺪ از 150 ﺑﻪ 600 ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر رﺳﯿﺪه اﺳﺖ .
آﻣﺎر رﺳﻤﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدهد ﻣﯿﺰان داد و ﺳﺘﺪ ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺸﻮرها ﻣﺜﻞ ﭼﯿﻦ ، ﺑﺮزﯾﻞ و هند ﺑﻪ آﻓﺮﯾﻘﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﭼﺸﻢﮔﯿﺮ داشته و در ﻃﻮل ده ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﯿﺰان داد و ﺳﺘﺪ ﺑﺮزﯾﻞ ﺑﻪ آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺑﯿﺶ از ﭘﻨﺞ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ . و تنها در ﻃﻮل دهه 90 ﺣﺠﻢ ﺻﺎدرات ﭼﯿﻦ ﺑﻪ آﻓﺮﯾﻘﺎ 700 درﺻﺪ رﺷﺪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و در ﺳﺎل 2003 ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎل 2002 دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮده است .
ﮐﺸﻮری ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﯿﻦ ﺑﺎ درک ﺻﺤﯿﺢ اهمیت راهبردی اﯾﻦ ﻗﺎره ﺑﺎ ﺗﺪوﯾﻦ ﯾﮏ ﻃﺮح راهبردی ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ درمدت ﮐﻢﺗﺮ از دو دهه ﺧﻮد را ﺑﻪ اوﻟﯿﻦ ﺷﺮﯾﮏ ﺗﺠﺎری ﻗﺎره آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ . درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺣﺠﻢ رواﺑﻂ ﺗﺠﺎری ﭼﯿﻦ ﺑﺎ آﻓﺮﯾﻘﺎ در ﺳﺎل 2000 ﺑﻪ 10 ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﻣﯽرﺳﯿﺪ ، اﯾﻦ رﻗﻢ در ﭘﯽ ﺗﺪوﯾﻦ و اﺟﺮای ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺘﺮاﺗﮋی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﻦ ﮐﺸﻮر درﺧﺼﻮص آﻓﺮﯾﻘﺎ ، اﮐﻨﻮن ﺑﻪ رﻗﻤﯽ ﺑﺎﻟﻎ بر 231 ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر رﺳﯿﺪه است .
2) اقتصاد قاره آفریقا
با بررسی روند بهبود کیفیت زندگی در آفریقا درمی یابیم در پانزده سال آینده قشر متوسط جامعه از 11 درصد به 22درصد خواهد رسید . بی‌گمان این قشر متوسط بیشترین مصرف را به خود اختصاص می‌دهند ، بنابراین می‌توانند جهت گیری بازار مصرف را هدایت کنند . از سوی دیگر وجود معادن ارزشمند و دست نخورده که درآمدهای سرشاری را برای کشورهای آفریقایی و سرمایه گذاران به وجود می‌آورد خود نوید گردش مالی بالاتری نسبت به گذشته در قاره سیاه را به تصویر می‌کشد .
با بررسی اقتصاد کشورهای آفریقایی می‌توان دریافت که این کشورها با داشتن 120میلیارد بشکه نفت به یکی از تولید کنندگان مهم جهانی تبدیل می‌شوند . کشورهایی مانند آمریکا ، انگلیس و فرانسه تاکنون 92میلیارد یورو در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده ، همچنین کشورهایی چون برزیل ، هند ؛ چین و روسیه و آفریقای جنوبی نیز 86میلیارد یورو به این حوزه اختصاص داده اند، ضمن اینکه آفریقا با معافیت‌های مالیاتی و گمرکی مشوقهای پررنگی را برای سرمایه‌گذاری و حضور سرمایه‌گذاران در بازارهای خود فراهم کرده است .
3)رشد سریع‌تر اقتصاد قاره آفریقا نسبت به قاره‌های دیگر
آفریقا براساس اعلام بانک توسعه آفریقا ، اقتصاد این قاره سریع‌تر از هر قاره دیگری در حال رشد است .
به گزارش دپارتمان مطالعات و تحلیل اقتصاد جهانی طبق گزارش جدید بانک توسعه آفریقا ، یک سوم از کشورهای آفریقا نرخ رشد تولید ناخالص داخلی بیش از شش درصد دارند . هزینه آغاز یک کسب و کار به میزان بیش از دو سوم طی هفت سال گذشته کاهش یافته درحالیکه تاخیر در آغاز یک کسب و کار به نصف رسیده است . جمعیت طبقه متوسط این قاره به سرعت رو به رشد است و حدود ۳۵۰ میلیون آفریقایی اکنون بین دو تا ۲۰ دلار در روز درآمد دارند . سهم جمعیت زیر خط فقر در آفریقا نیز از ۵۱ درصد در سال ۲۰۰۵ به ۳۹ درصد در سال ۲۰۱۲ کاهش یافته است . تولید ناخالص داخلی کلی آفریقا به ازای سرانه به ۹۵۳ دلار در سال گذشته رسید. همچنین شمار کشورهای دارای درآمد متوسط در این قاره از میان ۵۴ کشور به ۲۶ کشور افزایش یاف..
در حال حاضر تنها به میزان چهار درصد تولید ناخالص داخلی کلی خود در زیرساخت سرمایه‌گذاری می‌کند در حالی که این میزان برای چین ۱۴ درصد است.
4) موقعیت ویژه ایران در قاره آفریقا
1- نبود سابقه استعماری و تجربه بالای ضداستکباری
2- حمایت از مبارزات استقلال طلبانه کشورهای آفریقایی در سال های متوالی
3- حضور نسبتاً نیرومند ایران در ابعاد سیاسی در قاره آفریقا
4- ارایه کمک‌های انسان دوستانه پایدار
5- نگرش مثبت ملت‌ها و دولت‌های آفریقایی نسبت به ایران با توجه به اشتراکات و نگاه‌های مشابه به پدیده استعمار و استکبار
5) نقش روابط با قاره آفریقا در اقتصاد ایران
امكانات بالقوه آفريقا مي تواند در آينده بخشي ازنيازهاي وارداتي ایران را تأمين كند . بسياري از كالاهاي مورد نياز را مي توان ارزانتر از مشابه آن خريداري كرد . اين عمل كار را براي صادرات آسانتر مي سازد .
حمايت از توليدات پايداری کشاورزی و منابع طبيعی از ارکان اصلی اقتصاد است ، افزايش روزافزون جمعيت و کمبود زمين های کشاورزی باعث شده که به بخش هایی همچون منابع طبيعی و پايه و به نظام های کشاورزی در جهت توليد فشار آمده و موجب ناپايداری توليد شود . افزايش تقاضای مواد غذايی واز طرفی کمبود ظرفيتهای توليدی و کمبود منابع آبی موجب افزايش قيمتها در اين بخش شده و امروزه توليد مواد غذايی ازاولويتهای مهم و استراتژيک و سرمايه گذاری به شمار می آيد.
6) راهکارهای توسعه روابط اقتصادی با قاره آفریقا
1-تبادل هیاتهای اقتصادی و تجاری
2-توسعه کميسيون مشترک اقتصادی ايران و آفريقا
3-افزايش ميزان پوشش های بيمه ای و ريسک های صادراتی به آفریقا
4-تعيين و اعزام رايزنان فعال بازرگانی به آفریقا
5-سازماندهی و نظارت بر عملکرد خدمات قبل ، حین و پس از فروش بنگاه های اقتصادی
6-ارتقاء شاخص سهولت تجارت خارجی از طريق بهبود مؤلفه های دخيل در آن
7-حذف موانع اداری و تثبيت مقررات صادارت و حذف هرگونه عوارض و ماليات بر صادارت
8-انعقاد پيمان های تجاری دو يا چند جانبه
9-شناسه دار کردن کالاها جهت رهگیری، شناسایی سریع مشخصات و نظارت سیستمی بر نحوه توزیع، هزینه های مربوط و قیمت های نهایی مصرف کننده
7) صادرات کاشی و سرامیک ایران به کشورهای آفریقایی
با توجه به اشباع بازارهای صادراتی کاشی و سرامیک کشور در کشورهایی مانند عراق و افغانستان لازم است صنایع و تولید کنندگان کاشی و سرامیک به دنبال تنوع سازی در بازارهای صادراتی خود باشند . با توجه به آمارهای رو به رشد در خصوص صادرات این محصولات به کشورهای آفریقایی در سال های اخیر با انجام تحقیقات بازاریابی و شناسایی کانال های توزیع مناسب در کشورهای دارای پتانسیل می توان صادرات این محصولات را به این قاره بیش از پیش افزایش داد.
در پایان آمار صادرات کاشی و سرامیک ایران در سال های گذشته به کشورهای آفریقایی قابل توجه است.
1) 1398 270،000 هزاردلار
( با وجود شیوع کرونا و کم شدن صادرات تمام کالاها ، صادارت کاشی همچنان پر تقاضا در سال1398 بود )
2) 1399 510،000 هزار دلار
3) 1400 670،000 هزار دلار
جمع بندی
با توجه به تجربیات شخصی خودم در حال حاضر یکی از بهترین مقاصد کالای صادراتی ایران کشور های قاره آفریقا می باشد ، زیرا به دلیل ناشناخته بودن و اشباع نشدن از تجار ایرانی، می توانید حاشیه سود بسیار بالایی را برای تمام کالا های صادراتی خود رقم بزنید .
مثلا بجای صادرات کاشی به عراق و افغانستان و کشور های حاشیه ایران با حاشیه سود زیر5 درصد، با ارسال کاشی به کشور های آفریقایی می توانید از حاشیه سود بالای 20 درصد بهره مند شوید .
مقاله های زیر در ادامه مطالعات راه صادرات به شما کمک می کنند
1) نقش صندوق ضمانت صادرات در آموزش تجارت بین المللی
2) حمل و نقل و لجستیک در آموزش بازرگانی
3) نکات مورد نیاز قبل از آموزش واردات
4) چرا صادرات ؟!
